İnsan vücudunda genel olarak kesi yapılmadan ucunda kamera ve ışık bulunan esnek bir cihaz ile içi boş olan doku ve organları görselleştirerek inceleme işlemi olarak tanımlanan endoskopi, teşhis ve tedavi amacıyla uzmanlar tarafından sıklıkla başvurulan bir yöntemdir. Bu işlem daha çok ağız, burun, anüs veya idrar yolu gibi doğal bir açıklık olan organlara uygulanır. Kimi durumlarda küçük bir kesikten de (cerrahi endoskopi) düşünülebilir.
Endoskopi, hastalığın görüldüğü bölgeye göre farklı şekillerde isimlendirilir. Mide, onikiparmak bağırsağı veya yemek borusuna yönelik uygulamaya “üst gastrontestinal sistem endoskopisi (gastrokopi)” denir. Aynı metotla kalın bağırsaktaki rahatsızlıkların araştırması “kolonoskopi” diye tanımlanır. İnce bağırsakları incelenmesine ise “enteroskopi” adı verilir.
Endoskopi işlemi normal koşullarda on dakika gibi kısa bir sürede ağrısız bir şekilde yapılır. Ancak zorunlu hallerde lokal anestezi ya da hasta tamamen uyutularak gerçekleştirilir.
Hasta işlem öncesinde anestezi ile uyutularak endoskopi yapılırken ağrı hissetmesi önlenir. Bu uygulamada şu adımlar izlenir: Hastada öncelikle intravenöz (IV) hat (damar) açılır. Hastanın bilincini kaybetmesini sağlayan uyku ilaçları IV hattından verir. Bu arada hastanın kalp atış hızı, kan basıncı ve oksijen seviyesi devamlı takip edilir. Hastanın ağızından veya burnundan yerleştirilen; bir kamera ve aydınlatma ile donatılan endoskop yardımıyla organlarda görüntülenme sağlanır. İşlem sonladığında endoskop çıkarılır. Hastada anestezi etkisi azalmaya başladığında uyandırılır. Klinik ortamında hastanın sağlık durumu bir süre gözlenir. Sorun olmadığında taburcu edilir. Uyutarak anestezili endoskopi akabinde birkaç saat dinlenmek önemlidir. Ayrıca beslenirken mide daha önce boşaltıldığı için hafif yiyecekler tercih edilmelidir.
Uyutarak anestezili endoskopide ağrı hissedilmediği için hasta için konforlu bir seçenektir. Ancak anestezi gerektirdiği için bazı riskleri de söz konusu olabilir. Bundan dolayı işlem öncesinde hastanın kan değerleri ve diğer tetkikleri uzman tarafından değerlendirildikten sonra yapılır.